Արևմուտքը փորձում է ամեն կերպ վերականգնել Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրը

Ռուսաստանը հարյուր տարի առաջ, ի վնաս Ադրբեջանի, լավություն է արել Հայաստանին, Արևմուտքի նպատակն է շտկել եղածը՝ հօգուտ տարածաշրջանում իրենց դաշնակից Ադրբեջանի:

1920 թվականի ամռանը Հայաստանը գրեթե 72 հազար ք/կմ էր (Օլթի և Փենյակ շրջանների հետ միասին), դրա մեջ էին մտնում Կարսի մարզը, Սուրմալուի գավառը, ներկայիս Հայաստանի տարածքը, Արցախն ու Նախիջևանը:

Այս չափերով Հայաստանն ուղիղ սպառնալիք էր Արևմուտքին, որն աշխարհիկ Թուրքիա էր ծնում՝ Քեմալի գլխավորությամբ:

Սպառնալիքը պետք էր արագ չեզոքացնել Թուրքիայով: Արևմուտքի կողմից գործի դրվեց նույն տեխնոլոգիան, որը հիմա է գործում. Քեմալը (ինչպես հիմա՝ Ալիևը) պետք է ունենար հարաբերություններ Սոցիալիստական Ռուսաստանի հետ և կարմիր գծեր չհատեր, իսկ Հայաստանի իշխանություններին պետք էր պահել հակառուսական, պրոարևմտյան գծի մեջ, ինչը թույլ կտար Քեմալին հանգիստ գործելու, իսկ ռուս հեղափոխականներին՝ չխառնվելու թշնամի իմպերիալիստների հետ համագործակցող Հայաստանի խնդիրներին:

Այսպես, 1920 թվականի սեպտեմբերի 28-ին (2020-ի սեպտեմբերի 27-ը պատահական չէր ընտրված) Թուրքիան հարձակվեց Հայաստանի վրա. անզեն, անպարեն Հայաստանը նամակներ և խնդրագրեր էր ուղարկում Արևմուտքին, իհարկե՝ անպատասխան:

Արդյունքում ունեցանք հարյուր-հազարավոր զոհեր սովից և պատերազմից, ութ անգամ փոքրացավ Հայաստանը, և 1920 թվականի դեկտեմբերի 2-ին կնքվեց Ալեքսանդրապոլի խայտառակ պայմանագիրը, որով Հայաստանը կոչվելու էր Երևանյան հանրապետություն, տարածքը կազմելու էր 9.2 հազար ք/կմ, բանակը պետք է ունենար ընդամեն 1500 զինվոր, արտաքին վտանգի դեպքում Թուրքիան պետք է օգնության հասներ, Հայաստանը հրաժարվում էր բոլոր այն պայմանագրերից, որոնք վնասում էին Թուրքիայի շահերին:

Այս ամենը հնարավոր եղավ շտկել Հայաստանի խորհրդայնացմամբ. հիշատակենք նաև, որ 1920 թվականի նոյեմբերի 30-ին Ադրբեջանի հեղկոմը Լեռնային Ղարաբաղը, Զանգեզուրը և Նախիջևանը ճանաչեց Խորհրդային Հայաստանի անբաժան մաս և հանձնելու որոշում կայացրեց, թե ով այս որոշումը վիժեցրեց, այդ արդեն առանձին թեմա է:

Ալեքսանդրապոլի խայտառակ պայմանագրից հետո ստորագրվեց Մոսկվայի պայմանագիրը, որով Հայաստանը 20 հազար ք/կմ ավելացավ և կազմեց 29 հազար ք/կմ:

Սա չի ներում Արևմուտքը և փորձում է ամեն կերպ վերականգնել Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրը:

Ստորև Արևմուտքի պատկերացրած երկու Հայաստաններն են, մեկը՝ լավագույն դեպքում, մյուսը՝ վատագույն:

Ազատ Ադամյան

Մեկնաբանություններ